این عنوان در همان روزگاران حیاتِ پیامبر خدا برای علیعلیه السلام مشهور بود و دوست و دشمن، از این عنوان مولا آگاهی داشتند. متون تاریخی و روایی این حقیقت، خواهد آمد و اکنون تنها به یکی از آنها اشاره میکنیم. در جنگ جمل، جوانی از بنی ضبّه از زمره جملیان بیرون آمد و گفت:
ما بنی ضبّه، دشمنان علی هستیم
آنکه از قدیم به «وصی» شناخته میشود.[1].
41. تاریخ دمشق - به نقل از انس بن مالک -: پیامبر خدا [به من] فرمود: «برایم آب وضو بیاور». پس وضو گرفت و برخاست و دو رکعت نماز گزارد. سپس گفت: «ای اَنَس! نخستین کسی که از این در داخل میشود، امیر مؤمنان و پیشوای شریفانِ روسپید و سرور مؤمنان، علی است».[2].
42. الکافی - به نقل از علی بن ابی حمزه -: ابو بصیر در حضور من از امام صادقعلیه السلام پرسید: فدایت شوم! پیامبر خدا چند بار به معراج رفت؟
فرمود: «دو بار. پس جبریل، او را در جایی متوقّف کرد و به او گفت: ای محمّد! همین جا! بیگمان در جایی ایستادهای که هیچ فرشته و پیامبری در آنجا نایستاده است.... پس خدای تبارک و تعالی فرمود: "ای محمّد!". گفت: بله، ای پروردگار من.
فرمود: "پس از تو چه کسی برای [رهبری] امّت توست؟". گفت: خداوند، داناتر است.
فرمود: "علی بن ابی طالب، امیر مؤمنان، سرور مسلمانان و پیشوای شریفانِ روسپید"».[3].
43. امام علیعلیه السلام: پیامبر خدا فرمود: «ای علی! خدای عز و جل تو و خانواده و پیروان و دوستدارانِ پیروانت را آمرزیده است. پس مژده ده، که تو جدا شده[4] بزرگْ دل هستی. جدا شده از شرک و بزرگْ دل از علم».[5].
44. معانی الأخبار - به نقل از جابر بن یزید -: به او [امام صادقعلیه السلام] گفتم: فدایت شوم! چرا امیر مؤمنان، امیر مؤمنان نامیده شد؟ فرمود: «چون برایشان (برای مؤمنان)، دانش میآورد. آیا قرآن نشنیدهای: "وَ نَمِیرُ أَهْلَنَا؛[6] و ما برای خانوادهمان خواروبار میآوریم"؟».[7].
45. الفصول المهمّة: امّا لقبش مرتضی، حیدر، امیر المؤمنین و اَنزعِ بطین (موی جلوی سر ریخته فربه) است.[8].
46. تاج العروس: و وصی، بر وزن غنی، لقب علیعلیه السلام است[9] و[10].